وقتی منابع لازم برای نوشتن و تحقیق کردن فراهم باشد ، از سرعتی که در کار ايجاد می شود می توان لذتی وافر برد ، اصلا يادم نمی رود که زمانی که مشغول به نوشتن مقاله ای در احوال و آثار محمد بن احمد بن محمد ميدانی بودم برای شناسایی آثار این دانشمند نیشابوری مجبور شدم یکدوره ی کامل فهرستهای مختلف را جستجو کنم تازه این در کنار بررسی های فراوان در کتب تراجم و تاریخ و کتابشناسیی بود که برای شناسایی عناوین آثار نیشابوری باید انجام می دادم .

امروز برای شناسایی چند عنوان تفسیر به راحتی به سایت مجمع الملک فهد للطباعة المصحف الشریف و بخش فهرست مصنفات التفسير رفتم و با  تایپ کردن عناوین کتابها و یا اسامی مؤلفین اطلاعات ذي قيمتی از نسخه های مد نظرم بدست آوردم  ، اطلاعاتی که اگر خود می خواستم با مطالعه ی کتابها به آنها دست بیابم شاید ساعتها و روزها از من وقت صرف می نمود .

در این سایت يک فهرستگان نسبتا جامع از کتب تألیفی با موضوع تفسیر با چند ویژگی خاص در وجود دارد  .

اول مستند سازی نام مؤلف دوم استفاده از منابع جدید و قدیم همراه با ارجاعات لازم ، سوم اطلاعات کتابشناسی مفيد و البته تحليلی از باب نمونه می توان به اطلاعاتی که در مورد کتاب " الکشف والبيان " در اين سايت داده شده است اشاره نمود .

در مورد این کتاب باید بگویم که پنج کتاب با این نام در موضوع تفسیر شناسایی نمودم  اولی کتاب الکشف والبيان عن تفسير القرآن نوشته ی ثعلبی و دیگری  الکشف والبيان عن ماءات القرآن نوشته ی احمد بن علي الهمداني متوفی قرن چهارم  می باشد .[1]

کتاب دیگر با همین عنوان الکشف والبيان في تفسير القرآن نوشته ی نصر بن علي بن محمد الشيرازي معروف به ابن أبي مريم ( زنده در 565 ق ) است  . [2]

کتاب ديگر نسخه ای که مرحوم عبدالعزیز با همین عنوان در کتابخانه بایزید عمومی ترکیه گزارش داده و نویسنده ی آنرا محمد بن احمد الغزولي نام برده و تاریخ فراغت از تألیف را سال 733 قمری ياد نموده است .

و ديگر کتابی که در معجم الشامل به احمد بن محمد متوفی 859 قمری نسبت داده اند و اینک گزارشی که  در این سايت در مورد کتاب الکشف والبيان ثعلبی آمده است را ببينید :

العنوان

الكشف والبيان عن تفسير القرآن .

اسم المؤلف

الثعلبي: أحمد بن محمد بن إبراهيم، أبو إسحاق الشافعي (؟ - 427ه‍(.

بيانات الكتاب

مخطوط ، ، فسر القرآن بالمأثور ، واكتفى بذكر أسانيده في مقدمة الكتاب ، ولم يتحر الصحة فيما نقل عن السلف ، وأكثر من ذكر الإسرائيليات المنكرة ، والروايات الموضوعة في فضائل سور القرآن سورة سورة ، من غير تنبيه عليها .

المصادر

الغنية للقاضي عياض 143 ،  فهرسة ابن خير 53 ،  إنباه الرواة 1/155 ،  سير أعلام النبلاء 17/436 ، البرهان في علوم القرآن للزركشي 1/105 ، المعجم المفهرس 112 ،  طبقات المفسرين للسيوطي 28 ،  طبقات المفسرين للداودي 1/65 ،  كشف الظنون 1/444 ،  2/1496 ،  طبقات المفسرين للأَدْنوي 334 ،  هدية العارفين 1/106 ، التفسيروالمفسرون 1/75 ،  معجم المفسرين 1/153 ، الفهرس الشامل (التفسير وعلومه) 62 .

الملاحظات

ذكر في بعض الفهارس نحو (المعجم الشامل 312/1) أنه طبع في تركيا ؟ ونسب الأدنوي هذا الكتاب لمؤلف آخر اسمه أحمد بن محمد (ت:859ه‍ ) وهو وهم ، وسماه القفطي : « التفسير الكبير » .

بعد از ظهر امروز جلسه ای با جناب آقای طباطبایی در مورد کاتبان داشتیم ، کاتبان در این مدت کمی که از تولدش می گذرد توانسته است جایگاه مناسبی را در وادی نسخ خطی در دهکده ی جهانی پیدا بکند ، هدف از راه اندازی کاتبان اطلاع رسانی ، تشویق محققین برای بهره برداری از قابلیتهای رایانه و اینترنت در راستای تحقیقات حوزه ی نسخ خطی و بالابردن ضریب نفوذ فعالیتهای نسخ خطی ایرانی و اسلامی در اینترنت می باشد .

 

امروز در این جلسه به نتایج خوبی در راستای پیش بردن اهداف کاتبان رسیدیم و خبر خوشی که می توانم در مورد کاتبان بدهم این است که در آینده ای نه چندان دور کاتبان بصورت مکتوب نیز در دسترس علاقمندان به وادی مخطوطات قرار خواهد گرفت و البته در قالبی زیبا و جذاب و مفید و صد البته با نظمی مشخص این کار صورت می گیرد .



[1] . تاريخ الأدب العربي 4/16 ،  معجم المؤلفين 1/213 ، الفهرس الشامل (التفسير وعلومه) 65

[۲] . معجم المؤلفين : ۱۳/۹۰

 

چهارشنبه ۱۰ خرداد ۱۳۸۵ ساعت ۰:۰۷