سلام دوست عزیز، من راجع به یک کتاب خطی از نویسنده ای به نام جوهری با کتابی به نام طوفان البکا تحقیق می کنم، در ضمن جستجو در گوگل به سایت شما برخورد کردم، گفتم شاید شما بتوانید در این مورد اطلاعاتی به من بدهید و یا منابعی را معرفی کنید در هر حال امیدوارم که از کمک شما بهرمند شوم، لطف عالی موجب مزید ارادت است.

با احترام

فرهاد اسکندری

این سفینه گشته طوفان البکا نامش که خود      

در نجات عاصیان با کشتی نوح آشناست

خواستم تاریخ طوفان البکا از جوهری

گفت (طوفان البکا ابیات طوفان البکاست)

این ماده بدین نحو که نوشته شده 1274 می شود که سالها بعد از وفات مؤلف است، و در حقیقت باید گفت که آن در اصل ( طوفان بکا ابیات طوفان البکاست ) بوده یعنی بکاء اولی بدون (أل) می باشدو آن با البکاء دوم با الف ممدوده و وجود الف بین آن ولفظ ست بوده و جمع آن 1246 می شود و آن را هم تاریخ ابتداءتألیف بدانیم و اختتام آن را آنگونه که خود مؤلف در انتهای کتاب آورده است که دوسال به تألیف کتاب مشغول بوده است 1250 قمری بدانیم .

ناظم این کتاب ابراهيم بن محمد باقر جوهری هراتی متوفی 1253قمری[2] ملقب به أفصح الشعراء در هرات متولد شد[3] مقدمات علوم را در آنجا فراگرفت و بعد از مدتها سیاحت سال ها در قزوین سکونت گزید، و مورد نوازش رکن الدوله فرزند فتحعلیشاه واقع شد و بدربار شاهنشاهی راه یافت، در اواخر عمر بود که به اصفهان رفت و به خدمت حجة الإسلام سيد محمد باقر شفتی ( رحمة الله عليه ) درآمد و به ذکر مصائب و مناقب أهل بيت عليهم السلام مشغول گردید، وی به سال 1253 قمری در اصفهان وفات يافته ودر قبرستان آب بخشان از توابع بيدآباد مدفون شد، در موقع تسطيح قبرستان جزو زمین دبستان تبريزی قرار گرفت و مرحوم حاج أبوالقاسم تاجر تبريزی بانی ساختمان مدرسه، قبر او را خراب نکرد و برای او بقعه ای بنا کرد و درب آن را در کوچه مجاور قرار داد هم اکنون این کوچه به نام کوچه ی جوهری ثبت شده است.

 مرحوم میرزا محمد باقر شاعر واعظ متخلص به بهاء در مرثیه ی وی قطعه ای پانزده بیت سروده که بر سنگ مزار او منقور است :

ای برادر گر بچشم اعتبار اندر جهان                          بر قبور مردگان آری گذار و بگذری

منکسف بينی هزاران آفتاب و ماهتاب                 محترق بینی دو صد زهره هزاران مشتری

پادشاهانی که با تاج و نگین و ماهتاب                  نه به سر تاج و نه شأن باقی بکف انگشتری

عالمان بینی که اجزای وجود هر یکی                  خالی از شیرازه و أوراق و نظم و مسطری

شاعران بینی که نظم طبعشان پاشیده است      همچو نثر از جامه وزن است سرتا پای عری

غیر نام شاعران نکته سنج و نکته دان                 نیست نامی در جهان جزننگ بین گر شاعری

همچو ابراهیم  مردی کز عرض در روزگار                    شد مجرد گوهر ذاتش که آمد جوهری

اصل دانش شاخ حکمت بیخ فضل و معرفت            بحر ذوق و کوه عشق و طبع و چاکر انوری

عنصری عنصر نظامی نظم و فردوسی مقام         حافظی مشرب ظهیری طبع و چاکر انوری

محتشم حشمت فرزدق فطرت و خاقان غلام           بر امامی او امام و مجد مجد همگری

از محیط فضل او یک قطره طوفان البکا                       کافکند فلک جبال اندر کنارش لنگری

خواجگی می خواست آمد چاکر شاه شهید            در دو دنیا یافت شاهی بالله از این چاکری

آسيه خصلت خجسته فطرتی احیا نمود                قبر آن مرحوم را از همت و نیک اختری

در نود بعد از هزار و دوصد هجری طلب           از بها تاریخ فوتش کردی از دانشوری

کلک سحر انگیز او بنوشت این مصرع تمام          همره سلطان دین آید به محشر جوهری [4]

آغاز کتاب: بسمله، نحمدک اللهم یا من خصنا بمصیبة من بکی علیه السموات و سکانها ....

نسخه ها:

1. مشهد: خوئی ، ش 153، نستعلیق، عصر مؤلف، 177گ [ 102]

2. مشهد: آستان قدس ، ش 9517، نستعلیق و شکسته ، 1254 ، 142گ [ الفبایی:396]

3. قم: مسجد اعظم، ش 8، نسخ ، نورمحمد بن درویش فتحعلی نوری ،  1255ق [ 288]

4. قم: مسجد اعظم، ش 1/3592 ، 1255 ق [ 636]

5. تهران: مفتاح ، ش 265، نسخ ، سه شنبه 14 رمضان ، 1256ق [ منزوی:6/4503]

6. قم: مسجد أعظم، ش 160 ، 1258ق[ 289]

7. قم : آستانه معصومه، ش 732، نستعليق ، هدایة الله ، چهارشنبه پنجم ربيع الأول 1266قمری، 178گ( از آغاز افتادگی دارد) [ 2/732]

8. دانشگاه ، ش 7700 ، نستعلیق ، محمد زمان قاجار ، 1266ق، 237گ [ 16/677]

9. داکا، دانشگاه HR22 ( 18ف ) ، نستعلیق ، 12 رجب ، 1267ق [ منزوی :6/4503]

10. قم : هدايتی ، 26رجب 1281 ، با دو تصویر رنگی [ تراثنا:3/87]

11. تهران : الهیات ، ش 23ب ، نستعلیق سده 13 ، 227 گ [ 1/94]

12. یزد :وزیری ، ش 2/10868 ، (155ف) ، نستعلیق ، سده 13 ، 10 گ [ 1/194]

13. رشت ، جمعیت نشر فرهنگ ، ش 72ط ، نستعلیق محمد ، سده 13 [ 64]

14. یزد: وزیری ، ش 504، نسخ ، سده 13 ، 64گ  [ 2/438]

15. قم: مسجد اعظم، ش 3236،سده 13 [ 289]

16. قم: گلپایگانی، ش 201/25-5111 ، سده 13 [ 517]

17. قم: گلپایگانی، ش 200/25-5110 ، سده 13 [517]

18. قم: گلپایگانی، ش 8/35-6828، سده 13[ 517]

19. موزه بریتانیا ، Or11939  ، نوشته ی 1308 [ نشریه : 4/655]

20. مشهد : آستان قدس، ش 2071 ، نستعلیق علی اصغر سلماسی ، هشتم ربیع الثانی 1350ق، 114گ [ الفبایی:396؛ 5/126]

21. هند: لکنهو ، کتابخانه راجه ، ش 834 ، نستعلیق ، درویش فتح علی نورمحمد ، 415 ص

22. بابل ، خاتم الأنبياء ، ش 11

23. قم: مسجد اعظم، ش 3800 [ 289 ]

24. قم: طبسی حائری، ش 740

25. قم: گلپایگانی ، ش12/10-1702 ، نسخ، محمد حسین کشمیری ، 168گ [ 517]

26. ملک: ش 4972

27. ملک، ش 4984

چاپها :

1. تهران، بی نا ، رحلی ، 210ص، 1258ق.

2. تهران ، میرزا زین العابدین ، 1259ق

3. تهران ، میرزا زین العابدین ، 1260ق .

4. تهران ، چاپخانه معتمد الدوله ، 1263ق

5. تبریز ، اسماعیل تبریزی ، 397ص ، 1264ق.

6. تهران ، میرزا زین العابدین ، 1267ق .

7. تهران ، ملامحمد باقر ، 1274 ق .

8. تهران ، بی نا ، 150 ص ، 1275ق.

9. بی جا ، علی اکبر ، رحلی ، 1287ق.

10. تهران، بی نا ، رحلی ، 1302ق.

11. حسن بن أبی القاسم خوانساری ، رحلی ، 280 ص ، 1314ق.

12. تهران ، خط ابوالقاسم خوانساری ف رحلی ، 280ص ، 1318ق .

13. تهران : کارخانه مشهدی خداد باسمه چی ، 301 ص ، 1322ق .

14. تهران ، حاج شیخ رضا تاجر کتابفروش ، کتابت محمد حسین خوانساری اصفهانی ، 247ص ، 1326ق.

15. محمد محسن بن جواد حسينی طالقانی ، 1341ق ، به اهتمام علی قلی خان قاجار ، رحلی .

16. تهران ، علی اکبر علمی ، 301ص ، 1367ق.

17. محمد علی مدرس زاده یزدی ، تهران: شکرت سهامی طبع کتاب تهران ، 1368ق ، به اهتمام حاج محمد آقا ، 252ص.

از ديگر آثار نویسنده:

1. بحر طویل

بحر طویلی است شامل 8 بند ، بند اول و دوم در حمد پروردگار ، بند سوم در نعت رسول اکرم صلی الله علیه و آله بند چهارم ، در مدح علی علیه السلام ، بند ششم و هفتم و هشتم در وصف خود .

آغاز : طوطی خوش سخن منطقه گویا است بتحمید کریمی که سر زلف عروسان سخن را کند از شانه اشعار پریشان....

انجام: فقرا و ضعفاء و شعرا و فضلا و علما و فقها و ز سر اخلاص برآرند زمانی کف حاجات و بدل مطلب آمین دعا را .

نسخه :

1. تهران: مجلس، ش 1/7688، نستعلیق ، قراچه داغی تبریزی ، 24 جمادی الآخر ، 1317 قمری [26/183]

2. تهران: دانشگاه، ش 1/4332، نستعلیق ، 1276ق ، صص 1-17 [ 13/3290]

3. دیوان اشعار

نسخه:

قم: طبسی حائری، ش 205

4. امامت

به نظم فارسی [5]

برخی از شعرائی که به جوهری مشهور بوده اند:

1. جوهری، محمود بن عمر(سده 5) [تاريخ ادبيات صفا ۲/‎۴۳۸.؛ تاريخ نظم و نثر در ايران ‎۳۶.؛ ريحانه ۱/‎۴۴۰.؛ الذريعه ۹/‎۲۱۱.؛ فرهنگ سخنوران ‎۱۴۱.؛ لغتنامه دهخدا، جوهري ‎۱۶۷.؛ فرهنگ بزرگان ‎۶۱۰.؛ تاريخ ادبيات در ايران ۴۳۸-‎۴۴۳.؛ تذکرة الشعراء ۱۳۲-‎۱۳۵.؛ چهار مقاله ‎۲۸.؛ الذريعه ۹/‎۲۱۱

2. جوهری تبريزي، ميرزا بابا بن کاظم(م ‎۱۱۹۴‎ق) [فرهنگ سخنوران ‎۱۴۱.؛ رياض‌الجنة، روضه چهارم، روضه پنجم، قسم دوم ۷۱۸ ،‎۸۱۶.؛ دانشمندان آذربايجان ‎۱۰۰.؛ سخنوران آذربايجان ‎۲۹۴.]

3. جوهري، حسين ( م‎۱۳۰۲‎ش) [ سخنوران نامي معاصر ايران ۲/‎۱۰۲۳.]

4. جوهري، جان‌محمد [فرهنگ سخنوران /‎۱۲۵.؛ مقالات الشعراء /‎۱۴۷.؛ گلزار جاويدان ۱/‎۳۰۲.]

5. جوهري زرگر بخارايي [دانشنامه ادب فارسي در آسياي مرکزي ۱/‎۳۳۵.؛ فرهنگ سخنوران /‎۱۴۱.؛ تذکرة الشعراء ۹۲ ،۱۵ ،‎۱۱۸.؛ آتشکده آذر /‎۳۳۴.؛ رياض الجنه، روضه پنجم، قسم دوم /‎۸۱۶.؛ قاموس الاعلام، ج /‎۱۸۵۴.؛ ريحانةالادب، الف /‎۲۸۷.؛ الذريعه (۱) ۹/‎۲۱۱.؛ تاريخ ادبيات فارسي /‎۱۲۰]

6. جوهري تبريزي، مقيم بن علي [فرهنگ سخنوران ‎۱۴۱.؛ تذکره شعراء ‎۱۳۶.؛ آتشکده آذر ‎۳۲.؛ صبح گلشن ‎۱۱۰.؛ قاموس الاعلام، ج ‎۱۸۵۴.؛ دانشمندان آذربايجان ‎۱۰۰.؛ الذريعه (۱) ۹/‎۲۱۰.؛ سفينه خوشگو، حرف ج [ ] .؛ گلزار جاويدان ۱/۳۴۱ ،۳/‎۱۵۳۷.؛ سخنوران آذربايجان ‎۲۹۷.]

7. جوهري جرجاني، ابوالحسن محمد [فرهنگ بزرگان اسلام و ايران ‎۴۵۳.؛ الذريعه (۱) ۹/‎۲۱۰.؛ ريحانةالادب، الف ۱/۴۴۱، ‎۲۸۸.؛ فرهنگ سخنوران /‎۱۴۱.]

8. جوهري سمرقندي [  فرهنگ سخنوران ۲۳۰،/‎۱۴۱.؛ ترجمه مجالس النفائس ‎۴۷،۲۲۰.؛ سفينه خوشگو، حرف ج [ ] .؛ الذريعه (۱) ۹/‎۲۱۱.؛ هفت اقليم ۳/‎۳۷۵.؛ اثر آفرينان ۲/‎۲۲۵.]

9. جوهري شاهجهان‌آبادي، محمدامين [فرهنگ سخنوران /‎۱۴۱.؛ صبح گلشن /‎۱۱۰.؛ قاموس‌الاعلام، ج /‎۱۸۵۴.؛ الذريعه (۱) ۹/‎۲۱۱.؛ گلزار جاويدان ۱/‎۳۴۲.]

10. جوهري عراقي [فرهنگ سخنوران /‎۱۴۱.؛ صبح گلشن /‎۱۰۹.؛ الذريعه (۱) ۹/‎۲۱۱.]

11. جوهري قندهاري [فرهنگ سخنوران /‎۱۴۱.؛ صبح گلشن /‎۱۱۰.؛ قاموس الاعلام، ج /‎۱۸۵۴.؛ سفينه خوشگو، حرف ج [ ] .؛ هفت اقليم /‎۳۳۱.؛ گلزار جاويدان ۱/‎۳۴۲.]

12. جوهري کردستاني، خسروبيگ [فرهنگ سخنوران ‎۱۴۱.؛ مجمع الفصحاء، جلد دوم، بخش اول ۲/‎۲۹۷.؛ گلزار جاويدان ۱/‎۳۴۲.؛ حديقةالشعراء ۱/‎۴۸،۳۸۵.]

13. جوهري مستوفي سمرقندي، حميدالدين [فرهنگ سخنوران /‎۱۴۱.؛ لباب الالباب، ب /‎۲۰۸.؛ تاريخ ادبيات فارسي /‎۱۱۷.؛ تاريخ نظم و نثر در ايران ۱/‎۹۹.؛ گلزار جاويدان ۱/‎۴۱۵.]

14. جوهري تبريزي، مقيم بن بايندر [سخنوران آذربايجان ۲/‎۶۶۹.؛ تذکره نصرآبادي ‎۴۰۱.؛ آتشکده آذر ‎۳۸.؛ رياض‌الجنه ‎۹۲۷.؛ صبح گلشن ‎۴۴۳.؛ قاموس‌الاعلام ۶/‎۴۳۶۶.؛ دانشمندان آذربايجان ‎۳۸۵.؛ نشريه دانشکده ادبيانت تبريز سال ۱۱ ۲/‎۱۸۵.؛ گلزار جاويدان ۳/‎۱۵۳۷.]